HayrettinKaraman.net
Mobil - Metin Versiyonu

[Facebook] - [Twitter] - [YouTube] - [instagram]

Ana Sayfa | Hakkında | Makaleler | Kitaplar | Soru Konuları | Soru Listesi | Konuşmalar | Şiirler | Besteler | İndeks | Rastgele Oku | Yeniler | Geri Git | İleri Git

Bu Kitapta: Önceki Başlık | Sonraki Başlık | İçindekiler |


4- Hanefî Mezhebi ve Hiyel:
Hiyel, "hiyle" kelimesinin cem'i olup, "çare, mahâret, beceriklilik" mânalarına gelmektedir. Istılâhî mânası: Amel ve tasarrufları şeklen ve zâhiren fıkha uygun düşürmek, memnu olan hususları görünüşte meşrû olarak yapabilmek için bulunan yollar, çareler, çıkış noktalarıdır.
Amelî ve nazarî olmak üzere ikiye ayrılır. Amelî olan, meydana gelmiş bir problemi çözmek maksadıyla bulunan hiledir: Ramazan'da gündüz eşiyle birleşmeye yemin etmiş bir kimseye: "Sefere çıkar ve yeminini yerine getirirsin" demek gibi.
Nazarî olanı ise muhâkemeyi geliştirmek maksadıyla bilmece şeklinde tertip edilen problemler için bahis mevzûudur.
el-Mehâric sözüyle de ifade edilen hiyel prensibi Ebû-Hanîfe ve mezhebine nisbet edilegelmiştir. Gerçek olan da bunun ilk defa Irak medresesi tarafından tatbik edildiği, Ebû-Hanîfe, Ebû-Yûsüf ve Muhammed tarafından çok kullanılmış olduğudur. Ancak bu müctehidler, fıkıh ile hayatı te'lif etmek, zorda kalma sebebiyle haramların mubah sayılmasını azaltmak, insanların apaçık şer'i kaideleri çiğnemesini önlemek gibi iyi maksatlarla mezkür usülû kullanmış ve daha çok "yemin, talâk" gibi konularda uygulamış olmalarına rağmen zamanla kaide çığırından çıkmış, haramı helâl saymak, haksız mal iktisâbı vb. maksadlarla kullanılmaya başlanmıştır. Meselâ zekât kaçırmak için yılın sonuna doğru malın eş veya oğula hibe edilmesi, bir müddet sonra da geri alınması öğütlenmiş, faizi alıp verebilmek için çeşitli anlaşmalı ve hileli yollara başvurulmuştur.
Hiyelin marifet sayıldığı yer ve zamanlarda şâfiîler de imamlarından bu konuda nakillerde bulunmuş, eserler te'lif etmişlerdir. Halbuki İmam Şâfiî hiyele karşıdır; onun amansız düşmanlarından biridir.
Bize kadar ulaşan "Hiyel ve Mehâric" kitapları iki mezhebin ulemasına aittir:

Hanefîler:
İmam Ebû-Hanîfe ve Ebû-Yûsüf'ün bu konudaki kitapları bize kadar ulaşmamıştır. Yazdıkları da mevsûk olarak sâbit değildir.
İmam Muhammed'in el-Hiyel ve'l-mehâric'ini iki hanefî fakih rivâyet etmişler, el-Hâkim eş-Şehîd ihtisâr etmiş, Serahsî de bu muhtesarı şerhetmiştir. el-Hiyel'in iki ayrı rivâyeti Schacht tarafından el-Mehâric fi'l-hiyel adıyla neşredilmiştir. (Leipzig, 1930)
el-Hassâf, Ali b. Muhammed en-Nehaî, Saîd b. Alî es-Semerqandî gibi fıkıhçıların da müstakil "el-Hiyel" kitapları vardır.
Fetâvây-ı Hindiyye, İbn Nüceym'in el-Eşbâh ve'n-nezâir gibi eserlerinde hiyel için fasıllar açılmıştır.

Şâfiîler:
Muhammed b. 'Abdullah es-Sayrafî (v. 330/941), Muhammed b. Yahyâ "İbn Surâqa" (v. 411/1020 civarı), Ebû-Hâtim Muhammed b. el-Hasen el-Kazvînî'nin bu konuda müstakil kitapları vardır.
Şâfiîlerden Gazâlî, İbn Ziyâd gibi âlimler hiyele cephe almışlarsa da İbn Hacer Fetâvâsında bunlara karşı çıkmış ve tatbikatı hiyelin lehine çevirmiştir. Hîle usûlüne karşı en büyük reaksiyon Hanbelîlerden İbn Teymiyye ile, talebesi İbn Kayyim'den gelmiştir. İbn Teymiyye "Kıyâmu'd-delîl alâ butlânı't-tahlîl" isimli kitabı ile hiyeli reddederken İbn Kayyim İ'lâmu'l-Muvaqqı'în ve İğâsetu'l-Lehfân isimli kitaplarında bu meseleyi yüzlerce sayfa tartışmış ve şu sonuca varılmıştır: Hiyel haram ve mübah olmak üzere ikiye ayrılır: Gaye ve çare mübah ise hiyel mübah, değil ise hiyel haramdır.(37)


37. Bu konu için bak. A. Hasen, age., s. 236-243; A. Emin, Duha'l-İslâm, C. II, s. 190 vd.; İbn Kayyim, İğasetu'l-lehfân, Mısır, 1310, s. 183-285; İ'lâmu'l-muvakkı'în, Mısır, 1955, C. III, s. 107-417.


Buradaki iki mavi çizgi arası içerik site editörünce konulmuştur ve rastgele çıkmaktadır. İçeriğini onayladığımız anlamına gelmez, dikkatli davranın.

 
Bu Kitapta: Önceki Başlık | Sonraki Başlık | İçindekiler |

Ana Sayfa | Hakkında | Makaleler | Kitaplar | Soru Konuları | Soru Listesi | Konuşmalar | Şiirler | Besteler | İndeks | Rastgele Oku | Yeniler | Geri Git | İleri Git



   


BULUNDUĞUNUZ SAYFAYI AŞAĞIDAKİ ARAÇLARLA KULLANABİLİRSİNİZ: